|
مقالات دینی
|
|
مسئله فدك به نام خداوند بخشنده مهربان
سلام از جمله ستم هایی که پس از ارتحال پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم در حق دختر بزرگوارشان حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها روا داشته شد، مسأله فدک بود.
مسئله ی فدك چیست؟ "فدك" دهكده اى در شمال "مدینه" بود كه تا آن شهر دو یا سه روز راه فاصله داشت و امروزه فاصله "خیبر" تا "مدینه" را حدود 120 یا 160 كیلومتر ذكر مى كنند. این دهكده در شرق "خیبر" و در حدود هشت فرسنگی آن واقع بود و ساكنانش همگى "یهودى" شمرده مى شدند. این دهکده دارای چشمه ی جوشان و نخل های فراوان خرما و به معنای واقعی، خطه‌ای حاصلخیز بود. در سال هفتم هجرت، پیامبر خدا صل الله علیه و آله و سلم براى سركوبى یهودیان ِخیبر - كه علاوه بر پناه دادن به یهودیان توطئه گر رانده شده از مدینه، به توطئه و تحریك قبایل مختلف بر علیه اسلام مشغول بودند - سپاهى به آن سمت رهسپار نمود و پس از چند روز محاصره، دژهاى آن را تصرف كرد. پس از پیروزى كامل سپاه اسلام - با آن كه اختیار اموال و جان هاى شكست خوردگان همگى در دست پیامبر صل الله علیه و آله و سلم قرار داشت - رسول خدا صل الله عیله و آله و سلم با بزرگوارى تمام، پیشنهاد آنان را پذیرفت و به آنها اجازه داد نیمی از "خیبر" را در اختیار داشته باشند و نصف دیگر آن، برای مسلمانان باشد. بدین ترتیب، یهودیان در سرزمین خود باقى ماندند تا هر ساله نصف درآمد "خیبر" را به "مدینه" ارسال دارند. با نزول آیه "و ات ذا القربی حقه"، پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم بر طبق دستور الهی، فدک را به حضرت فاطمه سلام الله علیها بخشید. حضرت فاطمه سلام الله علیها و امیر مؤمنان حضرت علی علیه السلام در فدک عاملانی داشتند که در آبادانی آن می‌کوشیدند و پس از برداشت محصول، درآمد آن را برای فاطمه سلام الله علیها می‌فرستادند. حضرت فاطمه سلام الله علیها نیز ابتدا حقوق عاملان خویش را می‌پرداخت و سپس مابقی را در میان فقرا تقسیم می‌نمود. پس از رحلت رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم ، ابوبکر با منتسب نمودن حدیثی به پیامبر اکرم صل الله علیه و آله وسلم با این مضمون که "ما انبیا از خویش ارثی باقی نمی‌گذاریم" ادّعا نمود آنچه از پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم باقی مانده، متعلق به تمامی مسلمین است. حضرت فاطمه سلام الله علیها در مقام دفاع از حق مسلم خویش دو گونه عمل نمود. ابتدا افرادی را به عنوان "شاهد" معرفی نمود که گواهی دهند پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم در زمان حیات خویش "فدک" را به او بخشیده است و در نتیجه "فدک" چیزی نبوده که به صورت ارث به او رسیده باشد. در مرحله بعد حضرت فاطمه سلام الله علیها خطبه‌ای را در مسجد پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم ایراد نمود که حاوی مطالب عمیق در توحید و رسالت و امامت بود و در این خطبه بطلان ادعای ابوبکر را ثابت نمود. حضرت فاطمه سلام الله علیها به ابوبکر خطاب نمود که چگونه خلاف کتاب خدا سخن می‌گویی؟! سپس حضرت به شواهدی از آیات قرآن اشاره نمود که در آنها حضرت سلیمان، وارث حضرت داود ذکر گردیده و یا حضرت زکریا از خداوند تقاضای فرزندی را می‌نماید که وارث او و وارث آل یعقوب باشد. اما با تمام این وجود، همچنان غصب فدک ادامه یافت و به مالک حقیقی‌اش بازگردانده نشد. تا اینکه عمر خلیفه دوم، هنگامی که فتوحات اسلامی گسترش یافت و نیاز دستگاه خلافت به در آمد حاصل از آن بر طرف گردید، فدک را به امیر مؤمنان حضرت علی علیه السلام و اولاد حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها باز گرداند اما بار دیگر در زمان عثمان، فدک غصب گردید.
منابع: 1. معجم البلدان از یاقوت حمومى 2. دانشنامه امام على علیه السلام (مقاله فدك) 3. تاریخ الطبرى از محمّد بن جریر طبرى 4. فتوح البلدان از ابوالحسن بلاذرى 5. السقیفة و فدك از ابوبكر احمد بن عبدالعزیز جوهرى نوشته شده در تاريخ 3 خرداد 1387 |