مقالات دینی

به نام خداوند بخشنده مهربان

سلام

زندگي پيچيده و معنوي دوازدهمين امام ما شيعيان، حضرت مهدي موعود عجل الله تعالي فرجه الشريف زمينه اي را فراهم آورده است جهت طرح و رشدِ سؤالات بيشماري از جمله اينكه:

هم اينك محل زندگي ايشان كجاست؟ آيا به تنهايي زندگي مي كنند؟ امرار معاش حضرت چگونه است؟ آيا تا به حال ازدواج كرده و فرزنداني دارند يا خير و سؤالات ديگري كه سالهاست در اذهان دوست داران حضرت نقش بسته و حتي با كنكاش در علوم مختلفِ ديني نيز، تاكنون بي پاسخ مانده است. چندي قبل يكي از دوستان عزيز درباره سؤال اخير، پرسشي را مطرح نمودند كه آيا حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف تا كنون ازدواج كرده اند يا خير؟

جهت پاسخ به ايشان، ضمن مطالعه منابع مختلف به نتيجه گيري مشخصي نرسيدم.

اكثر اين نظريه ها غالباً به يك محور ختم شده و به دليل "اِشكال در سنديت آنها" و يا "ابهام در نظريه شان" و نيز "عدم نظريه كاملاً قطعي"، در صحّت و سقم آنها اطمينان كامل وجود ندارد. اما به طور كل در اين باره سه احتمال وجود دارد:

1. حضرت مهدى عجل الله تعالي فرجه الشريف ازدواج نكرده اند.

2. ازدواج انجام گرفته ولى اولاد ندارند.

3. ازدواج كرده و داراى فرزندانى نيز هستند.

» در پذيرش احتمال اول كه لازمه اش ايمان به اين است كه حضرت مهدى عجل الله تعالي فرجه الشريف (نعوذ بالله) يكى از سنّت هاى مهم اسلامى را ترك كرده باشند كه اين امر با شأن امام سازگار نيست؛ اما از طرفى مي توان چنين برداشت نمود كه: چون مسئله غيبت، امر بسيار مهمي است و مسئله "ازدواج" امري مهم، بنابراين ترك ازدواج - با توجه به مسئله مهم تر - اشكالى را ايجاد نمى كند و گاهى براى مصلحت بالاتر، لازم و واجب نيز هست.

»» باور احتمال دوّم كه اصل "ازدواج را بدون داشتن اولاد پذيرفته"، يعني قبول انجام سنّت اسلامى بدون مشخص بودن مكان و موقعيت حضرت مهدى عجل الله تعالي فرجه الشريف ؛ اما باز اين اشكال باقى است كه: اگر قرار باشد آن حضرت، شخصى را به عنوان "همسر" برگزيند؛ يا بايد بگوييم كه عمر او نيز مانند عمر حضرت "طولانى" است - كه بر اين امر دليلى موجود نيست - يا اين كه بگوييم مدتى با حضرت زندگى كرده و سپس از دنيا رفته است كه در اين صورت، حضرت به سنّت حسنه ازدواج عمل نموده و پس از آن، تنها و "بدون زن و فرزند" زندگى را ادامه مى دهد.

»»» احتمال سوم آن است كه آن حضرت "ازدواج كرده و داراى اولاد نيز هست" و اولاد آن حضرت نيز فرزندانى دارند، كه اين مسئله، افزون بر آن كه دليل محكمى ندارد، اِشكال اساسى آن اين است كه آن اولاد و اعقاب، بالاخره روزى در جست و جوى اصل خويش مى افتند و همين كنجكاوى و جست و جو، مسئله را بغرنج مي نمايد كه اين با فلسفه غيبت حضرت مهدى عجل الله تعالي فرجه الشريف مغايرت دارد.

البته برخى علما خواسته اند از روايات و بعضى از ادعيه، بر اين احتمال، اقامه ي دليل كنند، به طور مثال:

1. "مفضل بن عمر" مي گويد از امام باقر عليه السلام شنيدم كه فرمودند:

ان لصاحب هذا الامر غيبتين احدهما تطول حتى يقول بعضهم مات ويقول بعضهم قتل ويقول بعضهم ذهب حتى لايبقى

 على امره من اصحابه الانفر يسير ولايطلع على موضعه احد من ولده ولاغيره الاالمولى الذع يلى امره

همانا صاحب الزمان عجل الله تعالي فرجه الشريف را دو غيبت است؛ يكى از آن دو، به اندازه اى طولانى شود كه بعضى گويند آن حضرت

از دنيا رفته و برخى گويند كشته شده است و بعضى نيز بر اين باور باشند كه جز اندكى از ياران بر امامت وى ماندگار نماندند و كسى هم از مكان

و جايگاه زندگى آن حضرت، آگاه نيست؛ نه از فرزندان و نه ديگرى، جز آن كسى كه امور وى را پى مى گيرد.

بررسي:
"استدلال براى اثبات زن و فرزند براى حضرت"، به جمله ذيل روايت است:

ولا يطلع على موضعه احد من ولده ...

 اما اين استدلال از چند جهت اشكال دارد:

الف. اين روايت را "نعمانى" در كتاب "غيبت" نقل كرده و به جاى كلمه "ولد" كلمه "ولى" آورده است؛ به اين شكل: ولا يطلع على موضعه احد من ولى و لاغيره ...  بنابراين صحت كامل روايت پيشين - با توجه به اين نقل- كامل نيست.

ب. در روايت نيامده است كه در اين سالها و در حال حاضر حضرت مهدى عجل الله تعالي فرجه الشريف داراى زن و فرزند است، زيرا ممكن است به فرزندانى كه بعداً در آستانه ظهور و يا بعد از آن، به دنيا خواهند آمد، اشاره شده باشد.

2. دليل ديگر بر "اثبات فرزند" براى حضرت مهدى عجل الله تعالي فرجه الشريف روايتى است كه "ابن طاووس" از امام رضا عليه السلام نقل كرده است:

 اللهم اعطه فى نفسه واهله وولده و ذريّته و جميع رعيّته ما تقرّ به عينه وتسرّ به نفسه

الهي! مايه چشم روشنى و خوشحالى امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف را در او و خانواده و فرزندان و ذريّه و تمام پيروانش فراهم فرما

بررسي:

به اين روايت هم نمى توان استدلال كرد، زيرا:

الف. از "جهت سند" قابل اعتماد نيست.

ب. همانند روايت قبل، به "زمان ولادت فرزندان" اشاره نشده كه "پيش از ظهور است" يا "بعد از آن".

* * * * * *

بنابراين، اين گونه از روايات، در حدّى نيستند كه "وجود زن و فرزند" را براى امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف پيش از ظهور اثبات كنند. از سوى ديگر، رواياتى داريم - كه با صراحت -  "وجود فرزند" را از آن حضرت، نفى مى كند؛ از آن جمله:

1. "مسعودى" نقل مى كند:

"على بن حمزه"، "ابن سراج" و "ابن ابى سعيد مكارى" بر امام رضا عليه السلام وارد شدند، "على بن حمزه" به حضرت عرض كرد: از پدرانت نقل كرده ايم كه هيچ امامى از دنيا نمى رود تا فرزندش را ببيند؟

امام رضا علیه السلام فرمود: آيا در اين حديث، روايت كرده ايد: به جز (حضرت) قائم عجل الله تعالي فرجه الشريف؟

2. برخى خواسته اند با تمسّك به داستان "جزيره خضراء" بگويند كه امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف فرزندانى دارد و بر آن جزيره و زير نظر وى، جامعه ي نمونه و تمام اعيار اسلامى را تشكيل داده اند؛ ولي با برّرسي هاى گسترده اى كه انجام گرفته، "جزيره خضراء" افسانه اى بيش نيست و واقعيت ندارد.

3. "علاّمه مجلسى" اين داستان را جداگانه در "نوادر بحار" نقل كرده و مى نويسد: "چون در كتاب هاى معتبر بر آن دست نيافتم، آن را در فصلى جداگانه آوردم".

4. "شيخ آقا بزرگ تهرانى" اين داستان را "داستانى تخيّلى و رمانتيك" شمرده است.

نتيجه گيري:

بنابراين، به وسيله ي اين روايات و منابع نيز نمى توان به طور قطع  وجود و يا عدم وجود "زن و فرزند" را براى حضرت مهدى عجل الله تعالي فرجه الشريف ثابت كرد.

پی نوشت:

در خصوص اطلاعات بیشتر درباره داستان "جزیره خضراء" می توانید "بررسى تاريخى داستان جزيره خضراء (1) و (2)" را مطالعه فرمائيد.

منابع:

1. كتاب "الغيبة" از "شيخ طوسى"

2. كتاب "الغيبة" از "نعمانى"

3. كتاب "تاريخ الغيبة الكبرى" از "محمّد صدر"

4. كتاب "جمال الاسبوع" از "سيّد ابن طاووس"

5. كتاب "بحار الانوار" از علّامه "محمّدباقر مجلسي"

6. كتاب "اثبات الوصيّة" از "مسعودى"

7. كتاب "نجم الثاقب يا زندگى مهدى موعود" از "محدث نورى"

8. كتاب "دراسة فى علامات الظهور و الجزيرة الخضراء" از "سيّد جعفر مرتضى عاملى"

9. كتاب "الذريعة الى تصانيف الشيعة" از "حاج شيخ آقا بزرگ تهرانى"

 نوشته شده در 5 بهمن 1386